Decydujący konflikt między Rosją a Szwecją o dominację w Europie Północnej

8 lipca 1709 roku na łące kilka kilometrów na północ od małego ukraińskiego miasteczka Pultava rozstrzygnęły losy północno-wschodniej Europy. Tego ranka doszło do decydującego starcia między armiami Karola XII Szwecji i Piotra I Rosji, zwanego Wielkim, jedynych dwóch monarchów wciąż na polu bitwy po dziewięciu latach wojny. Wojny, oblężenia, marsze, głód, zarazy i mroźne zimy W tak zwanej Wielkiej Wojnie Północnej. Konflikt ten, przyćmiony w naszych oczach współczesną wojną o sukcesję hiszpańską, postawił hegemoniczne mocarstwo nad Bałtykiem w Szwecji przeciwko potężnemu sojuszowi utworzonemu przez unię dynastyczną między Danią, Rosją a Rzeczpospolitą Obojga Narodów i Saksonią. Wbrew wszelkim przeciwnościom młody Carlos XII, siedemnastolatek na początku wojny, ale wychowany na wojnę od dzieciństwa, pokonywał jednego wroga po drugim. Dania upadła jako pierwsza; Następnie Polska-Litwa, a wreszcie w 1706 r. uklękła Saksonia. Musiał tylko pokonać Pedro.

Unikając buntów i dworskich intryg, zawsze szukając równowagi między tradycją a modernizacją, car, który doszedł do władzy, był mało traktowany przez mocarstwa europejskie. Wystarczy zacytować słowa Woltera o Moskali: „Dzicy zostali wypędzeni ze swoich lasów, ubrani w zwierzęce ubrania; Niektórzy byli uzbrojeni w łuki i strzały, inni w maczugi. Odkładając na bok przesadę, prawda jest taka, że Rosja w 1700 roku wciąż musiała się wiele nauczyć.

Po wielkim szwedzkim zwycięstwie nad siłami carskimi pod Narwą car miał powiedzieć: „Szwedzi będą nas przez chwilę bić, ale w końcu nauczą nas, jak ich bić”.. Jego naczelne dowództwo dokładnie przeanalizowało szwedzką taktykę, w której szok przeważał nad zimną stalą nad siłą ognia. Peter kupił z Anglii 30 000 muszkietów skałkowych, powiększył armatę, dzwoniąc po jednym na każde cztery dzwony kościelne w Rosji, i zamówił masowo produkowane muszkiety z kluczami skopiowanymi z francuskich modeli. Wyszkolił kilka jednostek dragonów — piechoty konnej, która praktycznie walczyła jako lekka kawaleria — do przeciwstawienia się Szwedom, sprytnie wykorzystując fortyfikacje polowe. Wszystko to doprowadziło do zwycięstwa jego sił w decydującej bitwie.

Bitwa między kawalerią szwedzką i rosyjską, fragment dioramy Muzeum Bitwy pod Połtawą, otwartego 26 czerwca 1909 r. w Połtawie na Ukrainie. Zdjęcie: .

Przedsięwzięcie Karola XII w Rosji rozpoczęło się dobrze, ale bieda tego kraju i brak zaopatrzenia dla jego żołnierzy doprowadziły go do zamożniejszej Ukrainy. Dołączyli do niego Kozacy Hetman Iván Mazepa – dziś ukraiński bohater narodowy. Losy bitwy rozstrzygnięto pod Połtawą. Król szwedzki oblegał miasto, ważny ośrodek regionalny, aby zmusić cara do zaakceptowania tego, co uważał za decydujące zwycięstwo. Pedro przeprawił się ze swoją armią przez rzekę Worskla, aby przygotować się do zapobieżenia upadkowi placu.

Wreszcie jego rywal był tam, gdzie chciał być Carlos. Po kilku potyczkach i niewyraźnym marszu wzdłuż linii wysuniętych rosyjskich redut armia Carolyn rozproszyła się przeciwko Rosjanom. „Szwedzi i Moskali – pisał jeden z obserwatorów tej bitwy – starli się ze sobą w zaciekłej akcji”. Szarża piechoty Karola XII została zawarta w szwedzkim wyrażeniu „Gå-På” („Naprzód”), opisanym przez marszałka Magnusa Stenbacha. „Połączenie nieokiełznanej pilności i doskonale powściągliwej dyscypliny”Przez dziewięć lat obezwładniał i wypierał wszystkie siły rosyjskie, saskie i polskie, które do tej pory stanęły mu na drodze. Nie tak w Połtawie. Chociaż piechota carska nie była daleka od ustąpienia, nałożyła na Szwedów taką karę, że odparli atak i zaatakowali z niepowstrzymaną siłą.

Kilka godzin wystarczyło, by położyć kres szwedzkiej dominacji. Po klęsce Karol uciekł do Imperium Osmańskiego, a jego polska marionetka, Stanisław Leskiski, został zdetronizowany przez zwolenników Augusta Saksonii i szwedzkich prowincji bałtyckich Estonii i Inflant poddał się siłom carskim. Upór króla szwedzkiego przedłużył wojnę o kolejną dekadę, ale ostatecznie klęska była nieunikniona.. Rosja stała się potęgą nie tylko dzięki swojej armii i marynarce wojennej, ale także dzięki swoim wpływom politycznym, zwłaszcza na północnym wschodzie, gdzie Rzeczpospolita Obojga Narodów pogrążona była w konfliktach domowych. Konsekwencje Połtawy odczuwane są do dziś, a Ukraina po raz kolejny stała się areną brzemiennego w skutki konfliktu.